برنج به طور کلی از نظر اندازه به سه گروه دانه بلند، دانه متوسط و دانه کوتاه تقسیم می شود. « باسماتی » در گروه دانه بلند قرار می گیرد که در هیمالیا ، هندوستان و پاکستان کشت می شود. این نوع برنج در هندوستان بسیار محبوب است و با انواع ادویه هندی سرو می شود.
“Bas” در زبان هندی به معنی “عطر” و “mati” به معنای “پر از” است، از این رو کلمه Basmati – یا “پر از عطر” برای برنجی معطر و آجیلی شکل کاربرد دارد. برنج باسماتی دارای دانه های کرکی و تمیز است و بافت آن تا حدودی چسبناک است.
برنج باسماتی کهنه شده بافت و طعم بهتری دارد و به جای سفید روشن، رنگ آن سفید کدر است. از برنج با رنگ خاکستری اجتناب کنید. انتهای دانه ها باید کمی مخروطی باشد و از خرید دانه هایی صاف و بدون انحنا خودداری نمایید.
برنج باسماتی معمولا در انواع سفید و قهوه ای موجود است. برنج سفید باسماتی رایج تر است، اما برنج قهوه ای را نیز می توان در بسیاری از فروشگاه های مواد غذایی یافت. برنج قهوه ای فیبر بیشتری دارد و دارای طعمی تندتر با بافت سفت تری می باشد. همچنین زمان پخت بالاتری نسبت به برنج سفید دارد.
برنج هندی اگر به درستی پخته شود، دانه های لطیف آن به صورت جداگانه باقی می مانند و فاقد چسبندگی هستند. کلید درست کردن برنج باسماتی سبک، لطیف و پف دار این است که ابتدا آن را آبکشی کنید، در غیر این صورت دانه های آن صمغی می شوند و به هم می چسبند. فقط یک یا دو دقیقه طول می کشد. به سادگی برنج را در یک کاسه حاوی آب قرار دهید و سپس آن را بچرخانید تا نشاسته اضافی آزاد شود.